Pandemi devrinde öbür birçok hastalıkta olduğu üzere tüberküloz teşhis ve tedavisinde de gecikmeler yaşandığını belirten Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, hastalığın teşhis ve tedavisinde bir öteki sorunun da antibiyotik direnci olduğunu söyledi. Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, “Dünya genelinde yeni tüberküloz olgularının yüzde 3,5’inde ve evvelden tüberküloz tedavisi almış hastaların yüzde 18’inde ilaca dirençli tüberküloz görülmektedir. Bu olayların birçoğu maalesef tespit edilemiyor ya da kâfi ve hakikat tedaviyi alamıyor” dedi.
Dünyada önemli bir halk sıhhati sorunu olan tüberküloz (TB) her yıl milyonlarca kişinin sıhhatini tehdit ediyor. İkinci değerli bulaşıcı hastalık kategorisinde yer alan ve halk ortasında verem olarak isimlendirilen tüberküloz hastalığı ile gayrette bugüne kadar kat edilen olumlu gelişmeler COVID-19 pandemisi ile birlikte sekteye uğradı. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, tüberkülozun teşhis süreçlerindeki teknolojik yeniliklerden ve hastalığın tedavisinde karşılaşılan en değerli meselelerden bahsetti.
“HASTALIK İLE ÇABA SEKTEYE UĞRADI”
“Her yıl dünyada 10 milyon insanın yakalandığı ve yaklaşık 1,5 milyon insanın hayatını kaybettiği tüberküloz ve tedavisi konusunda pandemi öncesi periyotta ‘END TB’ stratejisi çerçevesinde gerek ülkemizde gerek dünyada önemli yol kat edilmiş durumdaydı” diyen Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, “Tüberküloz ile uğraşta ülkemizin de içinde bulunduğu Avrupa Bölgesi tüberkülozu bitirme stratejisinde belirlenen mühletlere en uyumlu kıta pozisyonundaydı. Misal biçimde Türkiye Halk Sağlığı Kurumu verem savaş dataları incelendiğinde ülkemizde de son 10 yılda önemli yol alındığını söylemek mümkün. Fakat pandemi ile birlikte insanların sıhhate erişiminde önemli halde yaşanan kısıtlamalar hastalık ile çabayı sekteye uğrattı” dedi.
“EN DEĞERLİ BASAMAK VAKTİNDE VE YANLIŞSIZ TANI”
Tüberküloz teşhisinde kullanılan iki ana prosedür olduğunu söyleyen Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, “Birincisi mikrobiyolojik teşhis ikincisi ise radyodiagnostik ile desteklenmiş klinik teşhis. Mikrobiyolojik teşhiste mikroskobik inceleme, kültür metotları ve süratli moleküler yollar kullanılıyor. Klinik ve radyolojik tüberküloz kuşkusu olan hastaların mikrobiyolojik olarak doğrulanması teşhiste altın standart olarak kabul ediliyor. Tüberküloz ile uğraşta kuşkusuz en değerli basamak vaktinde ve hakikat teşhis. Lakin gerek bakterinin tabiatı gerekse teşhiste kullanılan metotlardaki kısıtlamalar tanıyı zorlaştırıyor. Her yıl 10 milyon insanın tüberküloz ile enfekte olduğu var sayılıyor. Fakat bu bireylerin tamamı maalesef teşhis alma talihine sahip değil. Bu teşhis alamayan ve dolayısı ile tedavi edilemeyen hastalar tüberküloz ile gayret konusunda önemli sorun oluşturuyor” diye konuştu.
Tüberküloz teşhisinde geliştirilen yeni teknolojiler hakkında açıklamalar yapan Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, “Günümüzde moleküler tabanlı PCR metotları Dünya Sıhhat Örgütü tekliflerine nazaran pulmoner tüberküloz olgularında birinci test haline geldi. Mikrobakteri DNA’sını tespit eden bu yollar ile öbür üreme bağımlı metotlardaki vakit kaybını ortadan kaldırmak mümkün. Hassaslığı ve özgüllüğü yüksek olan bu moleküler süratli testler sayesinde tüberküloz teşhisini hakikat ve süratli bir halde koyabiliyoruz” dedi.
“TÜBERKÜLOZ TEŞHİS VE TEDAVİSİNDE BİR DİĞER SORUN ANTİBİYOTİK DİRENCİ”
Tüberküloz teşhis ve tedavisinde bir diğer sorunun antibiyotik direnci olduğunu söyleyen Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, “Dünya genelinde yeni tüberküloz olgularının yüzde 3,5’inde ve evvelden tüberküloz tedavisi almış hastaların yüzde 18’inde ilaca dirençli tüberküloz görülmektedir. Bu hadiselerin birçoğu maalesef tespit edilememekte ya da kâfi ve hakikat tedaviyi alamamaktadır. Örneğin 2020 global tüberküloz raporunda 177.000 MDR tüberküloz olayının tedavi aldığı bunun 2021 yılında pandemi yüzünden yüzde 15 azalarak 150 bin olaya düştüğü belirlenmiştir. Tekrar birebir raporda lakin bu hadiselerin yüzde 59’nun muvaffakiyetle tedavi edilebildiği vurgulanmaktadır. Sonuç olarak tespit edilemeyen dirençli hadise toplum içinde dirençli tüberküloz izolatlarının sayısında artışa neden olup, tedavi başarısızlığının yanında mevt oranlarında artışa ve maliyetlerin artışına da neden olacaktır” diye konuştu.
“EN BÜYÜK MAHZUR İSE TEŞHİSTE KULLANILAN TEKNİKLERİN YETERSİZLİĞİ”
Tüberküloz olaylarının neredeyse yüzde 90’nın Hindistan, Çin, Endonezya, Filipinler, Pakistan, Nijerya, Bangladeş ve Güney Afrika üzere alt yapı ve gelir dağılımı eşitsizliği olan ülkelerde görüldüğünü söyleyen Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, sözlerine şunları ekledi:
“Bu ülkelerde Tüberküloz tanısı konulmasında en büyük pürüz ise teşhiste kullanılan prosedürlerin yetersizliğidir. Klasik olarak antibiyotik hassaslık testleri (ADT) kültürde mikobakterilerin izolasyonu sonrasında lakin üst seviye donanım, işçi ve altyapıya sahip laboratuvarlarda yapılabilmektedir. Ülkemizde dahi sonlu merkezde yapılabilen bu ADT testlerini yapabilmek gelişmemiş ya da gelişmekte olan ülkelerde çok daha güç olması sebebiyle maalesef yapılamıyor. Bu da direnç gelişimini tanımlamakta zorlukları beraberinde getiriyor. Dünya Sıhhat Örgütü bu sebeple son yıllarda moleküler tabanlı süratli teşhis testlerinin kullanımını önermektedir. Moleküler tabanlı süratli teşhis testlerinin kullanılması dirençle savaşta elimizdeki en değerli silah diyebiliriz.”